Η τεράστια αγάπη πολλών ανθρώπων, ακόμα και μη Κρητικών, για τη Μεγαλόνησο αποτελεί και προσωπικό μου «κόλλημα», με αποτέλεσμα, η καρδιά μου να χωρίζεται στη μέση, με το δεύτερο μισό να ανήκει στη μικρασιάτικη καταγωγή μου. Γιατί τέτοιο κόλλημα, λοιπόν; Θαρρείς και η Κρήτη, αποτελεί μια κατηγορία από μόνη της. Λεβεντιά, θάρρος, μερακλήδες και μερακλίνες, μπέσα, ομορφιά τόπου, αρχοντιά, αντρική τιμή, ψυχή, λευτεριά.
Το μακρινό παρελθόν της παντέρμης Κρήτης αντανακλάται σε όλες τις εκφάνσεις των σύγχρονων Κρητικών. Πολιτισμικά, πολιτιστικά και λαογραφικά χαρακτηριστικά, όπως η γλώσσα, ο χορός, η μουσική, η διατροφή, οι τέχνες, οι χειροτεχνίες, τα γλέντια και άλλα, διαγράφουν την πορεία τους στον χρόνο και μεταδίδονται από τους παππούδες στους γονιούς και τα εγγόνια με αγάπη και περηφάνια.
Τα γλέντια και οι παρέες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Κρητικών, όπου κι αν βρίσκονται. Η κρητική μουσική, σε αντίθεση με τη δημοτική παράδοση άλλων περιοχών της Ελλάδας, εξακολουθεί να είναι ζωντανή και να εμπλουτίζεται. Ο στίχος εξακολουθεί να εξελίσσεται. Ο αυτοσχεδιασμός θεωρείται βασικό προσόν ενός καλού λυράρη. Ο οργανοπαίκτης κατά τη διάρκεια του χορού δεν περιορίζεται στη βασική μελωδία, αλλά, αναλόγως και της ψυχικής του διάθεσης και των βημάτων του πρωτοχορευτή, αυτοσχεδιάζει.
Το λαούτο ή λαγούτο είναι, έγχορδο όργανο, το οποίο στην κρητική παραδοσιακή μουσική συνοδεύει τη λύρα κυρίως και τα υπόλοιπα μουσικά όργανα μιας κρητικής ορχήστρας, γεμίζοντας τη μουσική, είτε παίζοντας σταθερά ρυθμικά είτε κάνοντας κατά τόπους σόλο κατά την εκτέλεση μιας μελωδίας.
Ο Γιώργος Ψαρουδάκης ή, αλλιώς, Ψαρός, ο δημοφιλής λαουτιέρης της Κρήτης, μού παραχώρησε μια αληθινή συνέντευξη και μιλά στο Styliani.gr, συστήνοντάς μας τον Γιώργο από την Κρήτη.
Ο Γιώργος Ψαρουδάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, αλλά, από το ’90 κι έπειτα, τη βάση του αποτελεί ο τόπος καταγωγής του, το Ρέθυμνο.
Πώς συγκρίνεις τη ζωή στην Αθήνα με τη ζωή στην Κρήτη;
Στην Αθήνα τότε, πέρα από την αυλή μου, δεν βγαίναμε πολύ. Το μοναδικό πράγμα που θυμάμαι έντονα, ως παιδί, ήταν οι όμορφες βραδιές και οι παρέες με τον πατέρα μου. Τα ξενύχτια στα κρητικά έχουν χαραχτεί στη μνήμη μου.
Μεγάλωσες με μπαμπά λαουτιέρη. Αποτέλεσε επιρροή για εσένα; Παίζετε μαζί;
Βέβαια, μεγάλη επιρροή. Να σου πω την αλήθεια, δεν είχα σκοπό μέσα μου να ξεκινήσω κι εγώ το ίδιο επάγγελμα. Είχα μεγάλη αγάπη και καθημερινά ακούσματα από τον πατέρα μου, από τον ξάδερφό μου τον Καραγιώργη, από όλους τους συγγενείς. Ήμασταν μέσα στην κρητική μουσική. Εγώ τότε άκουγα ξένα. Κάποια στιγμή, μού ήρθε ξαφνικά κάτι και πιάνω το λαγούτο. Ξεκίνησα να παίζω λύρα, αλλά με κέρδισε το λαούτο. Στο πρώτο μου γλέντι έπαιξα μαζί με τον πατέρα μου και από τότε έχουμε παίξει κι άλλες φορές στο πάλκο. Παίζει ακόμα, όχι τόσο πολύ πλέον.
Πώς ήταν το πρώτο σου γλέντι; Ποια ήταν τα συναισθήματά σου εκείνη την ώρα;
Μπορεί να σου φανεί παράξενο, αλλά έτρεμα ολόκληρος. Το να βγαίνεις για πρώτη φορά στον κόσμο, από τη μια στιγμή στην άλλη, σού δημιουργεί τρακ. Ακόμα και τώρα έχω τρακ. Λίγο προτού ξεκινήσει η βραδιά, μπορεί να τρέμει κάπως το πόδι μου. Θαρρώ πως υπάρχει σε κάθε καλλιτέχνη, όσο έμπειρος κι αν είναι, το άγχος λίγο πριν από κάθε εμφάνιση.
Τι διαφορές παρατήρησες μεταξύ της ζωής στην Κρήτη και της ζωής στην Αθήνα;
Η καθημερινότητα στην Κρήτη είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με την Αθήνα. Τουλάχιστον, όπως μπορεί να το αντιληφθεί ένα εντεκάχρονο παιδί. Μετά το σχολείο, πηγαίναμε με τους συμμαθητές μου, τα χωριανάκια μου, στα ηλεκτρονικά που υπήρχαν τότε. Πηγαίναμε φροντιστήριο και κάναμε παρέες. Απλά πράγματα. Δεν ξέρω πώς θα ήμουν, αν δεν είχαμε φύγει από την Αθήνα. Σίγουρα θα έκανα αυτό που αγαπούσα και πάλι. Για κάποιον λόγο γίνονται όλα, τελικά.
Πόσο δύσκολο είναι για έναν μουσικό της παράδοσης να ξεκινά να ανεβαίνει τη σκάλα της επιτυχίας; Υπήρξαν στιγμές ή άνθρωποι που σε έκαναν να νιώσεις απογοήτευση;
Θέλει γερό στομάχι. Υπήρξαν κάποιες στιγμές απογοήτευσης, αλλά με λίγη σκέψη και εσωτερική δύναμη, το ξεπέρασα. Για να «ανέβεις» θα πρέπει να έρθεις σε κρούση με κάποια πράγματα. Δεν ξέρεις τι θα αντιμετωπίσεις κάθε φορά σε κάθε βραδιά. Ο στόχος επιτυγχάνεται σε μια καλή εμφάνιση κάθε φορά. Κάθε φορά που βγαίνω στο πάλκο, κρίνομαι εκείνη τη στιγμή, οπότε, κάθε στιγμή πρέπει να είμαι σωστός. Αυτό πιστεύω ότι θα σε φέρει σκαλί με σκαλί σε κάποιο επίπεδο. Από εκεί και πέρα, όσο καλός είσαι κι όσο το αγαπάς, τόσα χιλιόμετρα θα κάνεις. Για ‘μένα είναι πραγματικά Θεού δώρο, ότι καταφέρνω και κάνω αυτή τη δουλειά.
Με ποιους καλλιτέχνες της παράδοσης έχεις συνεργαστεί;
Έχω συνεργαστεί με τον Βακάκη, που ήταν η πρώτη μου μεγάλη συνεργασία, με τον Σήφη Τσουρλαδάκη, τον Μιχάλη Αλεφαντινό, με τον Νίκο Ζωιδάκη, που κάναμε τρεις σεζόν, με τον Αντώνη Μαρτσάκη -δυο σεζόν-, τον Κωστή Κορδατζάκη και τον Γιώργο Μαγγελάκη. Ελπίζω να μην έχω ξεχάσει κανέναν!
Ο Κρητικός και η Κρητικιά έχουν τη φλόγα της παράδοσης μέσα στην ψυχή τους.
Πιστεύεις ότι υπάρχει τάση για επιστροφή στην ελληνική παράδοση από τους νέους ειδικότερα;
Βλέπω πάρα πολλούς νέους να χορεύουν. Και παρατηρώ ιδιαίτερη ενασχόληση με τα παραδοσιακά όργανα. Υπάρχει όρεξη από τα παιδιά να μάθουν την κρητική παραδοσιακή μουσική, έχοντας υπάρξει κι εγώ δάσκαλος. Πιστεύω πως έχουμε διαμορφώσει όμορφα την παράδοση και εύχομαι αυτό να διατηρηθεί. Στην Κρήτη, όταν έρχεται ο κόσμος, αναζητά περισσότερο τα πανηγύρια. Τουλάχιστον, πριν την πανδημία. Τους αρέσουν και τα περιμένουν πάλι πώς και πώς. Πάνω από όλα, όμως, η υγεία μας.
Τι πρέπει να προσέξουμε, ώστε να διατηρηθεί η παράδοση, όπως γίνεται τόσα χρόνια, και να μεταλαμπαδευτεί σωστά στις νέες γενιές;
Βλέπω τα παιδιά μας να έρχονται στα μαγαζιά, να ακούνε τα κρητικά παραδοσιακά τραγούδια, να μαθαίνουν να χορεύουν, να μαθαίνουν λύρα, λαούτο, μαντολίνο, ασκό, κρουστά και να ονειρεύονται τη θέση τους πάνω στην πίστα ή στο πάλκο. Η προσωπική μου άποψη είναι, ότι, όσο υπάρχουν ανήσυχα μυαλά και πνεύματα που ακούνε τους σωστούς δασκάλους και όσο υπάρχει ο υγιής ανταγωνισμός για το σωστό, είτε στον χορό είτε στη μουσική μας, τίποτα δεν θα χαθεί ό,τι και να γίνει. Η φλόγα της παράδοσης κρατάει την παράδοση άσβεστη. Ο Κρητικός και η Κρητικιά έχουν τη φλόγα της παράδοσης μέσα στην ψυχή τους.
Ποιος είναι ο Γιώργος Ψαρουδάκης εκτός πάλκου; Δώσε μου 2 χαρακτηριστικά σου γνωρίσματα.
Είμαι εγωιστής, μέχρι εκεί που πρέπει, αλλά και πολύ ευαίσθητος. Αν κάνω λάθος θα το παραδεχτώ, θα ζητήσω συγγνώμη, αλλά μέχρι εκεί. Μην με πατήσεις παραπάνω.
Κάνεις τον απολογισμό σου;
Κοιτάζω με νοσταλγία τα καλά και τα μαθήματα του παρελθόντος. Το παρελθόν διαμορφώνει το παρόν και φέρνει το μέλλον.
Ποια είναι η αγαπημένη σου μαντινάδα;
«Η φλόγα της αγάπης μας μού έδωσε το φως μου,
μονάχα εσένα να θωρώ, εσύ είσαι ο άνθρωπός μου.»
Πες μου και μία με κρητική προφορά…
«Ίντα θα βγει π’ αναζητώ τα μάθια που λατρεύω,
Που δεν μπορώ να τα θωρώ κάθε που τα γυρεύω.»
Τι καινούργιο ετοιμάζεις, Γιώργο;
Έρχονται νέες δουλειές. Ένα τραγούδι σε στίχο και μουσική από τον Γιώργο Μαγγελάκη και με τον Μιχάλη Χαρκιολάκη, σε μουσική δική του και στίχο Γιάννη Θεοδωράκη. Ετοιμάζω και μια προσωπική δουλειά, για την οποία δεν θα ήθελα να πω κάτι περισσότερο για την ώρα. Θα ήθελα να μείνει έκπληξη.
Δες όλα τα τραγούδια αλλά και τη νέα δουλειά που ετοιμάζει ο Γιώργος Ψαρουδάκης, εδώ.