Από την Ατλαμάζογλου Στυλιανή
«Παραδίδωμι» σημαίνει δίνω κάτι σε κάποιον, μεταβιβάζω. Παράδοση είναι όλα εκείνα τα υλικά, πνευματικά, ηθικά και πολιτιστικά στοιχεία, που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά και συνθέτουν την πολιτιστική και εθνική ταυτότητα ενός λαού, μέσα από την ιστορική διαδρομή, μέσω του προφορικού και γραπτού λόγου. Πολιτισμικά αγαθά, όπως η γλώσσα, η θρησκεία, τα ήθη και έθιμα, το άγραφο δίκαιο, οι καλλιτεχνικές νοοτροπίες, οι πολιτικές αξίες και αρχές κ.α., είναι αυτά που κληροδοτούνται από τις προηγούμενες γενιές στις επόμενες και προσαρμόζονται στην εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα. Ο πνευματικός και ιστορικός βίος του ελληνικού λαού στη μακραίωνη ιστορία του εμπεριέχει ένα πλούσιο κράμα στοιχείων από διάφορες περιόδους.
Σήμερα, Καθαρά Δευτέρα, ξεκινά ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεων. Ονομάστηκε έτσι, γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας, αλλά και μέρα αργίας. Η νηστεία διαρκεί 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα.
Οι εορτάζοντες τα Κούλουμα τρώνε άζυμο άρτο, τη λεγόμενη λαγάνα, ενώ καταναλώνουν κυρίως νηστίσιμα φαγητά, τα λεγόμενα σαρακοστιανά όπως ταραμοσαλάτα, θαλασσινά, ελιές, κρεμμύδια, διάφορα λαχανικά, χαλβά κ.ά..
Ένα πολύ όμορφο έθιμο, που διδάχτηκα στα μαθητικά μου χρόνια είναι το έθιμο της κυρα-Σαρακοστής. Είναι από τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, η κυρά-Σαρακοστή φτιάχνεται από ζυμάρι, δεν τρώγεται, γιατί χρησιμεύει ως ημερολόγιο για τη μέτρηση των εβδομάδων από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Η κυρα-Σαρακοστή έχει 7 πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει, ενώ παλαιότερα το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές. Οι επτά εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας, η Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, η Κυριακή του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος, η Κυριακή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, η Κυριακή των Βαΐων και η Κυριακή του Πάσχα.
Για το έθιμο της κυρα-Σαρακοστής έχουν γραφτεί οι παρακάτω στίχοι:
«Την κυρα-Σαρακοστή,
που ‘ναι έθιμο παλιό,
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν’
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό,
μα το στόμα της ξεχνούσαν,
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά,
κόβαν’ ένα τη βδομάδα,
μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά.»
Για να φτιάξετε την κυρα-Σαρακοστή, θα χρειαστείτε 1 κούπα αλεύρι, 3 κούπες αλάτι, μια κούπα νερό και γαρύφαλλο για τη διακόσμηση. Την έφτιαξα πάνω σε χαρτί ψησίματος, βάζοντας ένα κομμάτι από τη ζύμη, ως βάση, έπειτα το κεφάλι στο πάνω μέρος και τα πόδια στο κάτω. Έπλασα κι έκοψα το κομμάτι της φούστας, να καλύψει τα πόδια, στη συνέχεια τοποθέτησα τα χέρια κι όλες τις υπόλοιπες λεπτομέρειες. Με ένα μικρό πινέλο και νερό μπορείτε να ενώσετε ή να λειάνετε τα σημεία που θέλετε, καθώς λειτουργεί, σαν κόλλα. Ψήνετε στους 160° C. Να θυμάστε ότι το ζυμάρι πρέπει να στεγνώσει και να σκληρύνει, όχι να ψηθεί.
Είναι μια πάρα πολύ ωραία και δημιουργική ιδέα να φτιάξετε μαζί με τα παιδιά σας ή και μόνοι σας, καθώς είναι πανεύκολη και τα παιδιά θα χαρούν ιδιαιτέρως. Εγώ, πάντως, το δοκίμασα για πρώτη φορά κι ενθουσιάστηκα!
Καλές, παραδοσιακές δημιουργίες και καλή Σαρακοστή!